Jelle Reumer: de oervader van het Naardermeer

Wie kent ze niet, onze grote natuurgebieden? Het Naardermeer waar ik - as I’m speaking - over uitkijk; Tiengemeten, het Deelerwoud, het Dwingelderveld, de Kampina, het Fochteloërveen, enzovoort, enzovoort. Allemaal gebieden die dankzij Natuurmonumenten, de provinciale landschappen, Staatsbosbeheer of particulieren worden bewaard, beschermd en beheerd. Het is bijna gewoon, we weten niet beter - weinig maatschappelijke terreinen ondervinden zo weinig discussie en weerstand als het behoud van natuurgebieden. Alsof het altijd zo geweest is, maar niets is minder waar. Ruim honderd jaar geleden dreigde het Naardermeer een vuilstortplaats voor de gemeente Amsterdam te worden, en gebieden die nu van het etiket ‘natuurgebied’ zijn voorzien, werden vroeger beschouwd als ‘woeste gronden’ die lagen te wachten op ontginning. Al die heidevelden, hoogvenen, bossen en moerassen waren zonde van de ruimte, je kon er maar beter wat mee doen. Iets nuttigs.

Het besef dat het ook anders kon, is nu een kleine anderhalve eeuw oud. Het begon allemaal toen ene John Muir in de VS in opstand kwam tegen de plannen om Yosemite Valley, het gebied van de Californische reuzenbomen, om te vormen tot een stuwmeer. Yosemite is nu het oudste National Park. Het kreeg een vervolg toen ene Jac. P.Thijsse in eigen land ageerde tegen de vuilstortplannen voor het Naardermeer. John Muir werd de grondlegger van de National Parks, Jac. P. Thijsse van de Vereniging Natuurmonumenten.

Maar beide heren kregen hun inspiratie niet uit de blauwe hemel. Zij hadden hun bezieling te danken aan een van de belangrijkste denkers van de negentiende eeuw: Henry David Thoreau. Thoreau werd op 12 juli 1817 geboren - dit jaar dus precies tweehonderd jaar geleden. Hij stierf jong, op 44-jarige leeftijd, aan de gevolgen van tuberculose, maar tijdens zijn korte leven vond hij de liefde voor de natuur uit en zette haar te boek. Hij verbleef ruim twee jaar in een zelfgebouwde hut, een klein huisje aan de rand van het meertje Walden Pond in de buurt van Boston, Massachusetts. Tijdens dit verblijf in de ook toen al flink verstoorde natuur, en daarna, werkte hij aan een weergaloos oeuvre aan boeken, essays, artikelen en lezingen - naast ruim 7000 pagina’s dagboek. Thoreau beschreef de natuur van New England, de bossen, de planten, de dieren en het landschap in lyrische bewoordingen. Zijn hoofdwerk, Walden, or a life in the woods, is sinds de tweede druk van 1862 nooit meer out-of-print geweest en in iedere denkbare taal vertaald. En toch kent in Nederland bijna niemand hem.

Zonder Thoreau’s inspirerende proza zou Jac. P. Thijsse niet in actie zijn gekomen om het Naardermeer te redden en Natuurmonumenten op te richten. Zonder Thoreau zaten wij bij Vroege Vogels niet elke zondagochtend in Stadzigt met uitzicht op datzelfde Naardermeer. Zonder Thoreau was het hier een vuilnisbelt. Reden genoeg om hem in zijn tweehonderdste geboortejaar aan de vergetelheid te ontrukken. Henry David Thoreau: onthou die naam!